Pomiary hałasu na stanowisku pracy

Obecnie hałas na stanowisku pracy określa się zgodnie z wytycznymi Polskiej Normy PN-EN ISO 9612:2011 Akustyka – wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas oraz PN-N-01307:1994 Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy. Natomiast wymagane wartości dopuszczalne określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 817 z późn. zm.). Zgodnie z rozporządzeniem hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez:

• poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową L_EX,8h 85 [dB],
• maksymalny poziom dźwięku A, L_A,max 115 [dB],
• szczytowy poziom dźwięku C, L_C,peak 135 [dB].

Symbole A i C oznaczają różne charakterystyki częstotliwościowe dźwięku, które reprezentują w przypadku dźwięku A zakres słyszalny ucha ludzkiego, a w przypadku dźwięku C dominację niskich częstotliwości w sygnale akustycznym. Wartości dopuszczalne odnoszą się również do charakterystycznych stanowisk pracy, gdzie wskaźnikiem jest równoważny poziom dźwięku za czasu oceny hałasu L_{A eq, Te} [dB]. W tabeli 1 pokazano wartości dopuszczalnych poziomów hałasu ze względu na stanowisko pracy.

Same pomiary hałasu na stanowisku pracy wykonuje się przy pomocy dwóch metod – bezpośredniej lub pośredniej. Metoda bezpośrednia polega na ciągłym pomiarze, przez cały okres narażenia pracownika na hałas, i odczycie uzyskanej wartości bezpośrednio z miernika lub dozymetra. Metoda pośrednia polega na pomiarze hałasu w czasie krótszym niż podlegający ocenie oraz wyliczeniu określanych wielkości akustycznych. Po wykonaniu pomiarów hałasu na stanowiskach pracy i ewentualnym wykazaniu przekroczeń limitów dopuszczalnych pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia indywidualnej ochrony słuchu w postaci nauszników lub zatyczek. Należy podkreślić, że stosowanie indywidualnej ochrony przed hałasem jest zawsze jedną z najtańszych metod redukcji hałasu i jedną ze skuteczniejszych, naturalnie pod warunkiem, że ochronniki będą stosowane przez pracowników (operatorów linii). Obecnie na rynku dostępne są produkty, które gwarantują obniżenie hałasu docierającego do ucha pracownika nawet o 25–30 dB. Indywidualna ochrona przed hałasem obejmuje możliwość zastosowania tzw. stoperów (są one w większości przypadków elementami jednorazowego użytku), nauszników lub osobistych odlewów usznych, które wykonuje się jednostkowo dla każdego pracownika.

Jednak indywidualna ochrona pracownika przed hałasem jest tylko jedną z metod zwalczania ponadnormatywnego poziomu dźwięku w środowisku pracy. Do pozostałych należą:

1. bierna redukcja hałasu obejmująca izolację akustyczną źródła dźwięku – obudowy dźwiękochłonne, tłumiki i przegrody akustyczne,
2. aktywne metody redukcji hałasu,
3. działania organizacyjne i administracyjne, np. skracające czas pracy operatorów narażonych na ponadnormatywny hałas.

Bierna redukcja hałasu w środowisku pracy

Bierne metody ochrony przed hałasem należą do najbardziej skutecznych i powszechnych sposobów redukcji hałasu. Ogólna zasada redukcji hałasu polega na fakcie zmniejszenia energii akustycznej źródła dźwięku przez zastosowanie materiału o odpowiedniej izolacyjności i chłonności akustycznej. Izolacja akustyczna przez zastosowanie biernych metod ochrony przed hałasem ma jedną główną zaletę – energia akustyczna jest zatrzymana w źródle i nie propaguje się dalej. Minusem stosowania biernych metod ochrony przed hałasem są zawsze pewnego rodzaju ograniczenia w dostępności do maszyny/urządzenia w sytuacji, gdy nie ma wystarczająco dużo miejsca na wykonanie np. obudowy dźwiękochłonnej. Poniżej na rysunku pokazano możliwe do zastosowania sposoby izolacji akustycznej w zakładach przemysłowych.

Skuteczność rozwiązań akustycznych za każdym razem jest oceniana indywidualnie, jednak średnia skuteczność redukcji hałasu dla danego rozwiązania może zawierać się w przedziałach:

• obudowa dźwiękochłonna 15–20 dB,
• ekran akustyczny 5–15 dB,
• ustrój dźwiękochłonny na suficie 3–7 dB,
• ochronniki słuchu 15–25 dB.

Aktywne metody redukcji hałasu

W ogólnym ujęciu aktywne metody redukcji hałasu polegają na takim kształtowaniu pola akustycznego (lub wibroakustycznego), aby źródło hałasu generujące tzw. sygnał pierwotny zostało zredukowane sygnałem kompensacyjnym. Efektem wprowadzenia sygnału kompensacyjnego (wtórnego), czyli sygnału o takiej samej amplitudzie i częstotliwości dźwięku, jednak przeciwnej fazie, jest uzyskanie w wyniku superpozycji zmniejszenia poziomu hałasu w punkcie odbioru (słuchacza).

Aby systemy aktywnej redukcji hałasu były skuteczne, muszą zostać zachowane pewne zasady przygotowania systemu, które stanowią zazwyczaj bardzo czasochłonne i kosztowne etapy projektowania:

1. opracowanie założeń, wykonanie niezbędnych obliczeń i symulacji numerycznych,
2. opracowanie projektu technicznego, wykonanie na jego podstawie systemu aktywnej redukcji hałasu i jego badania w warunkach laboratoryjnych,
3. zamontowanie i uruchomienie systemu aktywnej redukcji hałasu w warunkach rzeczywistych.

Złożona budowa typowego systemu aktywnej redukcji hałasu powoduje wielokrotnie potrzebę cofania się do poprzedniego etapu projektowania systemu, co niewątpliwie jest znacznym utrudnieniem i przeszkodą w skutecznym i sprawnym wdrożeniu systemu redukcji w warunkach rzeczywistych.

Meotdy ochrony przed hałasem działania 

należą do nich działania organizacyjne i administracyjne, które nie wprowadzają żadnych biernych czy aktywnych elementów, tylko mogą być oparte na:

1. zmianach czasu trwania pracy,
2. wydzieleniu cichych i głośnych obszarów produkcyjnych,
3. wprowadzeniu większej rotacji pracowników na stanowisku pracy, gdzie zanotowano przekroczenia.

Zaplanowanie i montaż izolacji akustycznej za każdym razem wymaga indywidualnego podejścia do możliwości technicznych jej wprowadzenia. Należy mieć świadomość, że bierne metody redukcji hałasu w większości przypadków ograniczają w pewnym stopniu dostęp służb utrzymania ruchu do izolowanych maszyn czy urządzeń. Jednak zysk wynikający z wprowadzenia redukcji hałasu będzie widoczny w większej wydajności operatorów i mniejszych poziomach narażenia na hałas. Pomiary hałasu na stanowisku pracy – EKO-POMIAR – Zapoznaj się z naszą ofertą!